Hoe definiëren we duurzaamheid?
januari 4, 2023
Door Anjila Hjalsted, milieu-ingenieur en duurzaamheidsadviseur bij ClimatePartner
Nu de inspanningen op het gebied van duurzaamheid wereldwijd sterk toenemen, lijkt het er ironisch genoeg op dat we nog steeds geen wereldwijde consensus hebben over een cruciaal detail: wat betekent het precies om duurzaam te zijn?
Is duurzaamheid een eindbestemming, en zo ja, hoe weten we dan wanneer we die hebben bereikt?
Een column uit mei 2022 in The Economist benadrukte de dubbelzinnigheid van de term: "Een woord als duurzaamheid is zo vaag dat het wordt gebruikt om alles te omvatten, van een bedrijf dat verstandig denkt over de lange termijn tot het einde van het kapitalisme...Deze column zou wel eens als duurzaam kunnen gelden omdat het steeds dezelfde ideeën recyclet. Het gebrek aan precisie zet de deur open voor grootspraak en greenwashing."
Journalistieke humor daargelaten, is het waar dat de meest gebruikte definitie van duurzaamheid vandaag de dag nog steeds die is van het Brundtland-rapport uit 1987 (ja, 1987). Het VN-milieurapport verwees naar "het voldoen aan de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen".
Hoewel deze definitie ten minste een focus op de behoeften van de toekomst introduceert, is het nog steeds te vaag om als basis voor echte actie te dienen.
Het is duidelijk dat we een heldere, meetbare definitie nodig hebben die geen ongefundeerde beweringen over klimaatactie toelaat. Dus hoe kunnen we hierop voortbouwen en duurzaamheid meetbaar en concreter maken? De academische wereld heeft een nieuwe term bedacht om te definiëren wat werkelijk duurzaam is: absolute duurzaamheid.
Iets is duurzaam in absolute termen wanneer het volgende in overweging wordt genomen:
- Hoe groot is de draagkracht van de aarde in een bepaald milieugebied?
Gekwantificeerde kaders zoals de Planetaire Grenzen geven ons een state-of-the-art antwoord hierop voor zaken als klimaatverandering, aantasting van de ozonlaag, verlies van biodiversiteit, verzuring van de oceaan, en meer. - Wie wil een deel van de buit?
Dat kan de bevolking van de aarde zijn, de bevolking van een land, een bedrijf of een enkel individu. - Hoe verdelen we deze capaciteit over al deze belanghebbenden?
Dat is het lastige gedeelte. Het volstaat te zeggen dat onderzoekers er al jaren aan werken en dat nog steeds doen - maar er zijn bruikbare methoden beschikbaar die nu pas beginnen binnen te druppelen vanuit de academische wereld naar de industrie.
Op basis van deze drie kernvragen kunnen we het antwoord vinden op wat duurzaamheid werkelijk betekent:
Absolute duurzaamheid is binnen het toegewezen deel van de veilige exploitatieruimte blijven in één of meer milieueffectcategorieën.
Of, met andere woorden:
Absolute duurzaamheid is vasthouden aan je aandeel.
Om een voorbeeld te geven dat we allemaal kunnen begrijpen: stel je voor dat je een taart deelt. Het zou duurzaam zijn om alleen je eigen stuk taart op te eten. Niet duurzaam handelen is het stuk van je buurman opeten!
Betekent dit dat ik kan berekenen hoeveel CO2 ik mag uitstoten om in absolute zin duurzaam te zijn?
Ja.
Betekent dit dat een bedrijf kan berekenen hoeveel CO2 het kan uitstoten of hoeveel verandering in landgebruik het kan veroorzaken en toch in absolute zin duurzaam kan zijn?
Ja.
Absolute duurzaamheid is een ongelooflijk krachtig instrument omdat de precisie ervan geen ruimte laat voor ongefundeerde beweringen of greenwashing.
Dus waarom gebruiken niet alle bedrijven al absolute duurzaamheid om hun klimaatimpact te beoordelen? Er zijn drie belangrijke redenen:
- Absolute duurzaamheidsbeoordeling is nog steeds een nieuwkomer.
- Net als een levenscyclusanalyse (LCA) vereist een absolute duurzaamheidsbeoordeling tijd en expertise.
- Zeer weinig bedrijven en producten vallen onder wat in absolute termen als duurzaam kan worden beschouwd. Er is moed voor nodig om dit feit onder ogen te zien en dienovereenkomstig actie te ondernemen, waarbij radicale duurzaamheidsinspanningen worden opgevoerd.
Het tempo van de duurzaamheidsinspanningen neemt toe en bedrijven begrijpen nu hoe duurzaamheid ook nieuwe klanten (en daarmee winst) kan opleveren. Zo werkt Mindful Chef samen met ClimatePartner om te beoordelen hoe een reeks maaltijden presteert ten opzichte van absolute duurzaamheidsdoelstellingen. Met deze kennis kan het bedrijf zijn klanten concrete informatie geven over de duurzaamheid van hun producten.
Wat gemeten wordt, wordt beheerd, en het meten van je CO2-voetafdruk als individu of als bedrijf is een goed begin. De volgende stappen zijn dan om je CO2-voetafdruk zo klein mogelijk te maken, en om eventuele onverminderde emissies te compenseren.
Tegelijkertijd moeten bedrijven open blijven staan voor ontwikkelingen. De klimaatterminologie evolueert om gelijke tred te houden met een veranderende wereld, en universele definities stellen ons in staat allemaal op dezelfde golflengte te werken. Als we "dezelfde taal spreken" over de problemen waar het om gaat, zijn we beter in staat om ze aan te pakken.